Malaria

Malaria, wat is het?

Malaria is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door eencellige parasieten van het geslacht Plasmodium. De (plasmodium) parasiet wordt op mensen overgebracht door malariamuggen. Ongeveer 8-10 dagen na de steek kunnen de eerste verschijnselen optreden, zoals koorts, koude rillingen, spierpijn en hoofdpijn. Vaak worden deze verschijnselen voorafgegaan door een grieperig gevoel.

Malaria is een gevaarlijke ziekte en het is dus verstandig om u goed te beschermen. De malariamuggen zijn met name actief vanaf zonsondergang, wanneer het schemerig wordt, tot zonsopkomst. In deze periode is het verstandig om kleding te dragen die uw huid bedekt en muggenwerende lotion aan te brengen. Indien mogelijk, maak dan ’s nachts gebruik van een klamboe/muskietennet (maak de klamboe al voordat de zon ondergaat dicht rondom uw bed). Indien u anti-malariatabletten gebruikt, kunt u nog altijd gestoken worden door een malariamug. Echter de malariatabletten zorgen ervoor dat de verschijnselen niet zo hevig zijn als wanneer u geen malariatabletten inneemt.

Op onderstaande kaart kunt u zien in welke gebieden malariamuggen het meest actief zijn. Af en toe komt er echter een malariageval voor in een gebied dat niet als risico-gebied gezien wordt (bijvoorbeeld wanneer de malariamug ‘meegereisd’ is vanuit een malariagebied).

Zuid-Afrika Specialist neemt voor onderstaande informatie geen enkele verantwoordelijkheid. Voor de meest up to date informatie verwijzen we u graag naar het Havenziekenhuis in Rotterdam. Zij zijn al sinds de oprichting in 1927 marktleider op het gebied van Tropengeneeskunde en Reizigersziekten en hebben een zeer gedegen kennis van tropische ziektes en actuele ontwikkelingen.

Voor informatie over inentingen en malaria raden wij aan contact op te nemen met uw huisarts, de GGD of het Havenziekenhuis (wanneer u woonachtig bent in Belgie dan kunt u contact opnemen met het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen). Voor meer informatie over gezondheid algemeen, klik hier.

Malaria verschijnselen

Malaria kan zich voordoen als heftige aanvallen van koude rillingen en koorts, maar ook als een grieperig gevoel met hoofdpijn zonder duidelijke koorts. Het begint meestal als een koorts aanval, koude rillingen, spierpijn en hoofdpijn. Deze klachten komen om de zoveel dagen terug als de infectie niet behandeld wordt. Hierbij kan braken, diarree, hoesten en geelzucht (gele huid en oogwit) optreden.

Het is erg belangrijk om te weten dat het ziekteproces zich erg snel kan verspreiden en verschillende complicaties dan optreden, soms al binnen 24 uur! Koorts of “griep” die langer dan twee dagen aanhoudt, moet beschouwd worden als malaria, tot het tegendeel bewezen is. Als u een malaria aanval vermoedt, moet u uw bloed op malariaparasieten laten onderzoeken door een arts of in een ziekenhuis. De juiste behandeling kan dan gegeven worden. Malaria is in principe goed te genezen!

Malaria gebieden Zuid-Afrika

Er komt in Zuid-Afrika malaria voor, alleen in het oostelijke deel van Zuid-Afrika, inclusief het Kruger park, en dan vooral van september tot en met mei. Zie het kaartje voor de malariagebieden in Zuid-Afrika. Er wordt aanbevolen om lariam, malarone of doxycycline te gebruiken in dit gebied in de genoemde periode.

Ten westen van Johannesburg treft u een aantal malariavrije safariparken.

Wat westelijker is een gebied waar wel malaria voorkomt, maar malariatabletten niet worden aanbevolen. Anti-muggen maatregelen zijn belangrijk in beide delen van Zuid-Afrika, in alle jaargetijden. Durban ligt net buiten het malariagebied.

Het kaartje aan de linkerkant geeft een globaal overzicht van malariagebieden in Zuid-Afrika en de kaart rechts is een meer gedetailleerde malariakaart van Zuid-Afrika. U moet u altijd persoonlijk laten adviseren over maatregelen tegen malaria, omdat de keuze van het anti-malariamiddel van uw persoonlijke omstandigheden afhangt, zoals uw gezondheid, verblijfsduur in Zuid-Afrika en andere factoren.

Malariagebieden Botswana

Wanneer u het noorden of het noord-oosten van Botswana bezoekt, moet u rekening houden met malaria (o.a. in het Chobe National Park en Okavango Delta).
Malariagebieden Namibië

Ook in delen van Namibië komt malaria voor, houdt daar rekening mee wanneer u het noorden van het land bezoekt. Bijvoorbeeld als u op safari gaat in het Etosha National Park of de Caprivi Strook (tegenwoordig Zambezi Region) bezoekt.
Malaria voorkomen

Malaria kan voorkomen worden door de volgende maatregelen te nemen:
1. Door u te beschermen tegen muggenbeten.
2. Geimpregneerd muskietennet en Deet (minimaal 30%) gebruiken.
3. Na zonsondergang bedekkende kleding dragen (lange broek, lange mouwen, schoenen en sokken). Bedek vooral uw voeten en enkels omdat muggen vaak net boven de grond vliegen.
4. Door het gebruik van anti-malariamiddelen (Malaria profylaxe)
5. Door zo snel mogelijk een arts te raadplegen als u denkt dat u symptonen van malaria hebt.

Malaria tabletten

Welk malariamiddel voor u het meest geschikt is, is o.a. afhankelijk van uw reisbestemming en hoe lang u op reis gaat. Er heersen in verschillenden gebieden verschillende soorten malaria en in sommige gebieden zijn de muggen weer resistent tegen bepaalde antimalariamiddelen.

Zwanger en reizen naar Zuid-Afrika? Ook voor vragen over Malaria in combinatie met zwangerschap kunt u terecht bij: travelclinic.nl

De verschillende malariatabletten

Paludrine: (Proguanil-hydrochloride)

  • Paludrine is een middel dat nog wordt gebruikt in de gebieden waar muggen er nog niet resistent tegen zijn.
  • De meest voorkomend bijwerkingen, als ze al voorkomen, zijn mild van aard: misselijkheid, diarree, buikpijn, benauwdheid, overgeven, hoofdpijn e.d.
  • Paludrine kan zover bekend gebruikt worden tijdens zwangerschap en borstvoeding.

Nivaquine: (chloroquine)

  • Nivaquine onderdrukt de Malaria tertiana en voorkomt het dus niet, waardoor het ook na terugkomst nog de kop op zou kunnen steken.
  • De meest voorkomende bijwerkingen zijn mild van aard, al worden zaken als haaruitval, duizeligheid, huiduitslag e.d. ook geregeld toegeschreven aan het gebruik van Nivaquine
  • U mag het niet gebruiken als je psoriasis hebt
  • U moet in principe de weekdosering chloroquine innemen op de dag van vertrek naar het malariagebied en de volgende dag nog een keer de weekdosering. Daarna gaat u over op één keer per week de weekdosering. Doorgaan tot en met 4 weken na verlaten van het malaria-gebied. Tabletten tijdens of na de maaltijden innemen.
  • Wel te gebruiken door zwangere vrouwen en kinderen, alhoewel het zwangere vrouwen toch wordt afgeraden naar malariagebieden te reizen. De gevolgen van de behandeling als u eenmaal malaria hebt kunnen risicovol zijn voor zowel moeder als ongeboren kind.

Lariam: (Mefloquine)

  • Aan Lariam worden door reizigers vreemde bijwerkingen toegeschreven zoals vreemde dromen, paniekaanvallen en depressies. De meeste reizigers hebben echter nergens last van of in ieder geval niet meer last dan ze van andere antimalariamiddelen hebben. Experts zijn het er niet over eens hoe groot de kans op deze bijwerkingen is, de uitkomsten van studies variëren van 1 op 10.000 tot 1 op 140. Veel reizigers raken ook na een tijdje meer gewend aan bepaalde bijwerkingen. Het is in ieder geval belangrijk dat u zelf uw eigen beslissing neemt in deze (en/of in samenspraak met uw eigen arts en reisdokter).
  • De meest voorkomende bijwerkingen zijn mild: misselijkheid, diarree, duizeligheid, slaapproblemen en gebrek aan evenwichtsgevoel (meestal gaat het na een of meerdere weken weer over, 70% van de symptomen komt van de eerste drie pillen).
  • Mensen met epilepsie, (zware) depressies of andere psychiatrische stoornissen, mensen die bètablokkers in nemen of hartproblemen hebben, mogen dit middel in principe niet gebruiken om malaria te voorkomen (check je dokter), kinderen onder de 15 kilo wordt het ook afgeraden.
  • Lariam is in Nederland het voordeligste anti-malaria middel wat er op de op de markt is.
  • U slikt het een keer per week. Er wordt aangeraden om 3 weken van tevoren thuis te beginnen, zodat u kunt zien of u er overgevoelig voor bent of niet. Daarna doorgaan tot en met 4 weken na verlaten van het malaria-gebied. Resistentie tegen lariam komt zo nu en dan voor (kan wel wisselen).
  • Als u gaat duiken wordt het afgeraden om Lariam te gebruiken. Dit is omdat het duizeligheid en problemen met uw evenwicht kan veroorzaken.
  • Voor kleine kinderen kan de apotheek Lariam-capsules maken.
  • Zwangerschap & borstvoeding: Lariam mag niet tijdens de eerste 3 maanden van de zwangerschap gebruikt worden. Er wordt afgeraden om tot 3 maanden na gebruik van laatste inname van Lariam zwanger te worden, ook borstvoeding wordt afgeraden.

Malarone: (combinatie van Atavaquon-Proguanil)

  • Dit middel is in bijvoorbeeld in Denemarken al sinds eind jaren negentig op de markt, maar in Nederland nog relatief nieuw.
  • Het is een redelijk prijzig middel met name omdat u het dagelijks moet slikken: rond de 40 euro voor 12 tabletten. Na een week of twee wordt Lariam voordeliger en hoe langer u weg gaat hoe groter uiteraard het verschil.
  • Studies hebben uitgewezen dat Malarone zo’n 98% effectief is als malaria preventie, wat gelijk is aan lariam of doxycycline.
  • Malarone heeft minder bijwerkingen dan de andere antimalariamiddelen, hoofdpijn of maagproblemen kunnen wel voorkomen.
  • Malarone moet u iedere dag op hetzelfde tijdstip innemen met wat voedsel of zuiveldrank. Start 1 dag voor vertrek en doorgaan tot en met 7 dagen na verlaten malariagebied.
  • Zwangerschap & borstvoeding: Malarone kan niet tijdens zwangerschap gebruikt worden, ook borstvoeding wordt afgeraden.
  • Niet aan te raden voor wie gevoelig is voor atovaquone of proguanil.

22 pillen Malanil (hetzelfde als Malarone) worden in Zuid-Afrika verkocht voor ongeveer 45 Rand per pil wanneer u 22 koopt. Let wel, u heeft een recept van de huisarts (in ZA) nodig om de pillen bij de apotheek te kunnen kopen.

Doxycycline:

  • Dit antibioticum is in Nederland nog niet geregistreerd als een antimalariamiddel, maar wordt in bijvoorbeeld Engeland veel voorgeschreven en is lokaal ook her en der te krijgen.
  • Doxycycline wordt voornamelijk gebruikt in gebieden waar veel resistentie voorkomt tegen andere malariatabletten (Zuid-Oost Azie).
  • Doxycycline is erg goedkoop (goedkoper dan lariam, laat staan malarone).
  • In combinatie met Doxycycline kan de anti-conceptiepil minder goed werken! Bovendien krijgen sommige mensen last van overgevoeligheid voor de zon of van GI upset.
  • Starten met innemen op dag van vertrek en doorslikken tot en met 4 weken na verlaten van malariagebied. Liefst een week van tevoren testen of je er geen last van hebt.
  • Niet geschikt voor kinderen onder de 8 jaar.
  • Doxycycline kan niet gebruikt worden tijdens zwangerschap en borstvoeding.
  • Vooralsnog niet aangeraden om zonder dokterstoezicht langer dan drie maanden te slikken.

Overige middelen

  • Fansidar: wordt niet langer voorgeschreven om malaria te voorkomen onder andere vanwege de heftige bijwerkingen. Wordt nog wel gebruik als behandelingsmiddel ter genezing van malaria
  • Maloprim: ook een reserve middel vanwege de bijwerkingen
  • Halofantrine: vanwege bijwerkingen niet veel meer gebruikt
  • Quinine: wordt gebruikt als behandelingsmiddel

Veelbelovende nieuwe middelen worden volop onderzocht en zijn soms lokaal al te krijgen

  • Artemesia annua (sweet wormwood) natuurlijk product in veel tropische landen gewoon te koop, lijkt zeer weinig bijwerkingen te hebben, maar nog niet voldoende getest om door de westerse toelatingsinstuten te komen (o.a. m.b.t. houdbaarheid van de pillen e.d.)
  • Qinghaosu ook een natuurlijk product
  • Arteflene
  • Artemether
  • Artesunate

Malaria tests

Er zijn diverse Malarie zelf tests op de markt (o.a. Now Malaria en Malaquick). Over de werking hiervan is echter nog vrij weinig bekend.

Toevoegen aan reisplan